Öncesindeki makalelerimde dünya üzerindeki devletlerin gelişmişlik düzeyleri arasındaki uçurumu ortaya koymuş ve “Nasıl oluyor da kimi devletler böylesine gelişme gösterirken diğerleri sadece yerinde sayıyor?” sorusunu sormuştum.
Bu sorunun yanıtı olabilecek teorileri sırsıyla açıklamış ve haddimce eleştirmeye çalışmıştım. Bugüne kadar Montesquieu’nun İklim Teorisi ve Azgelişmiş Ülkeler ve Yoksulluk Kısır Döngüsü, Nüfus Artışının Azgelişmişlik Üzerindeki Etkisi ve Thomas Robert Malthus başlıklı üç makale yayınladım ve çeşitli düşünürlerin azgelişmiş ülkeler hakkında ileri sürdükleri tezleri kısaca da olsa ortaya koymaya çabaladım. Bugün de azgelişmişliğin nedenlerini ortaya koyan bir tezden çok bir tespit olarak düşünebileceğimiz Düalizm Teorisi üzerinde durmak istiyorum.
“Düalizm” kavramından yola çıkacak olursak, Wikipedia‘ya göre dualizm şöyle tanımlanmaktadır: “Düalizm terimi, felsefe ve teoloji başta olmak üzere farklı konularda çeşitli doktrinlerden bahsetmek ve bunları tanımlamak için kullanılabilir. Bu doktrinlerin hepsinde iki temel maddenin (çoğunlukla zıt) var olduğu kavramı vardır. Bu zıtlıklar, özellikle de zıt güçler veya zıt ontolojik veya epistemik kategoriler olabilir.”
Uluslararası ilişkiler çerçevesinde ve özellikle azgelişmiş ülkeler konusunda, kavramdan anlamamız gereken, iki zıt kutbun (ekonomik, siyasal, kültürel ya da üçü birden) bir aradaki var olma durumudur. Yani bir ülke içerisinde farklı ve hatta zıt görünümlü ekonomik, sosyal ve siyasal yapıların var olması durumudur. Bir tarafa yüksek teknoloji ile üretim yapan büyük fabrikalar yer alırken diğer tarafta ilkel tarım yöntemleri ile üretim yapılmaya çalışılan ülkerin sayısı oldukça fazladır. Bu ülkenin bir bölgesi ekonomik olarak kalkınmış iken diğer bir bölgesi ekonomik darboğaz içinde olabilir. Düalizm teorisi bu durumu açıklamakta ve azgelişmiş ülkelerin hemen hepsinde bu durumun varlığına dikkatleri çekmektedir.
Bu noktada düalizm teorisi, azgelişmişliğin iyi bir açıklayıcısı olmamakla birlikte, iyi bir saptama ortaya koymaktadır. Gerçekten de azgelişmiş ülkelerin hemen hemen hepsinde düalist bir ekonomik, siyasal ve kültürel yapıdan söz edilebilir.
Not: Bu maddenin oluşturulmasında Prof. Dr. İbrahim Canbolat’ın “Gelişmekte Olan Ülkeler ve Dış Politika” adlı kitabından yararlanılmıştır.
Pingback: Azgelişmişlik, Montesquieu'nun İklim Teorisi