Büyükşehir Belediye Başkanı ile Meclisin Görev ve Yetkileri
Connect with us

Hukuk

Büyükşehir Belediye Başkanı ile Meclisin Görev ve Yetkileri

Yayınlandı

on

(5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanunu Kapsamında)

Ülkemizde yaşayan 63,5 milyonluk nüfusun günlük yaşantısında neredeyse en çok muhatap olduğu idare olan büyükşehir belediyeleri, 31 Mart 2019 tarihinde yapılan mahalli idareler seçimi ile seçim süreci ve sonrasında yetkileri, görevleri ile organları arasındaki yetki ve görev paylaşımı yönünden de tartışma konusu olmaktadır. Bu çalışmada büyükşehir belediyelerinin kuruluş esasları, organlarının oluşumu, özellikle büyükşehir belediye başkanı ve büyükşehir belediye meclisi arasındaki yetki ve görev paylaşımı ele alınacaktır.

Anayasaya göre idarenin kuruluşu merkezi idare ve mahalli idareler şeklinde iki alt başlığa ayrılmış olup mahalli idarelerin il, belediye ve köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere oluşturulan kamu tüzel kişileri olduğu hüküm altına alınmıştır. Ayrıca ihtiyaç halinde kanun ile büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimlerinin getirilebileceği ifade edilmektedir.

Temellerini Anayasadan alan, ilk defa, 1984 yılında çıkarılan 195 sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile hayatımıza giren büyükşehir belediyelerinin aynı yıl kabul edilerek yürürlüğe giren 3030 sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun ile hukuki ve kurumsal kuruluş sürecini tamamladığını ifade etmek mümkündür. Zaman içinde doğan ihtiyaçlar doğrultusunda bazı değişikliklere uğrayan 3030 sayılı Kanun yerini 2004 yılında kabul edilerek yürürlüğe giren 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa bırakmıştır. 5216 sayılı Kanunda 2012 yılında kabul edilen 6360 sayılı Kanun ile yapılan köklü değişiklikler doğrultusunda büyükşehir statüsü kazanma il genelinde yaşayan nüfusun 750.000 kişiden fazlam olması şartına bağlanmış, büyükşehir belediye sınırı il sınırı olarak belirlenmiş, değişiklikler sonrası büyükşehir belediye sayısı otuza çıkmıştır.

2018 yılı itibarıyla ülkemiz nüfusunun %77,4 ünü oluşturan 63,5 milyon kişinin herhangi bir büyükşehir belediyesi sınırları içinde yaşadığı görülmektedir.[1] Büyükşehir belediyesi sınırları içinde yaşayan nüfusun büyüklüğü göz önüne alındığında büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkileri itibarıyla büyük bir öneme sahip olduğunu söylemek güç olmayacaktır.

Büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkilerini özetle; imar plan ve uygulamaları ile çevre düzenleme ve koruma, ağaçlandırma, kentsel dönüşüm, arsa ve konut üretimine yönelik görev ve yetkiler; ruhsatlandırma, izin, belediye kolluk(zabıta) faaliyetleri; ulaşım, toplu taşıma ve trafiğin düzenlenmesine ilişkin görev ve yetkiler; yol yapım, bakım, onarımı ile cadde, sokak, meydan ve bulvar gibi yerlerin numaralandırılması ve isimlendirilmesine yönelik görev ve yetkiler; toplum sağlığına yönelik görev ve yetkiler; kültür, sanat ve din hizmetlerine yönelik faaliyetler ile sporun ve sporcunun teşvikine yönelik görev ve yetkiler; vatandaşların sağlıklı gıda ve su kaynaklarına ulaşmasını sağlamaya yönelik görev ve yetkiler, mezarlık ve defin işlemlerine ilişkin görev ve yetkiler; dezavantajlı gruplara yönelik sosyal yardım ve sosyal hizmetler sunulmasına ilişkin görev ve yetkilerdir.

Büyükşehir belediyelerinin yukarıda özetlenen yetkilerinin kullanılması ve görevlerinin yerine getirilmesine ilişkin karar ve işlemler büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir  belediye meclisi ve büyükşehir belediye encümeni tarafından yerine getirilir.

Büyükşehir Belediye Başkanı

Büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Büyükşehir belediye başkanı, ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre büyükşehir belediyesi sınırları içindeki seçmenler tarafından doğrudan seçilir.

Büyükşehir belediye başkanı büyükşehir belediye idaresinin başı olmakla birlikte, büyükşehir belediye meclisi ve büyükşehir belediye encümeninin de başkanıdır. Belediye başkanının yetkilerini meclis ve kararları üzerindeki yetkileri, encümenin oluşturulmasına ilişkin yetkileri ve belediyenin idaresine ilişkin yetkiler olarak sınıflandırmak mümkündür.

Büyükşehir belediye başkanının meclis üzerindeki yetkileri özetle; meclise başkanlık etmek, acil durumlarda lüzum görmesi üzerine meclisi toplantıya çağırmak, hukuka aykırı gördüğü kararları tekrar görüşülmek üzere meclise göndermek, iade edilen kararlardan üye tam sayısının salt çoğunluğunun ısrarı üzerine kesinleşen kararlar aleyhinde idari yargıya başvurmaktır.

Büyükşehir belediye başkanının encümen üzerindeki yetkileri ise özetle; encümene başkanlık etmek ve 11 üyesi bulunan encümenin beş üyesini atamaktır.

Büyükşehir belediye başkanının yetkileri esas olarak büyükşehir belediye teşkilatının en üst amiri olarak belediyeyi sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak ve belediyeyi temsil etmektir. Diğer taraftan 5216 sayılı Kanuna göre büyükşehir belediye başkanı;

  • Büyükşehir belediyesinin kurumsal stratejilerini belirleyerek bunlara uygun bütçeyi hazırlamak, uygulamak,
  • faaliyetler ve personele yönelik performans ölçütleri belirlemek, izlemek ve bunlarla ilgili raporları meclise sunmak,
  • belediye ve bağlı kuruluşlar ile işletmelerin etkin ve verimli yönetilmesini sağlamak; bunların bütçe tasarılarını, bütçe üzerindeki değişiklik önerilerini ve bütçe kesin hesap cetvellerini hazırlamak,
  • yetkili organların kararını almak şartıyla büyükşehir belediyesi adına sözleşme yapmak,
  • karşılıksız bağışları kabul etmek,
  • belediye personelini atamak,
  • yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak,
  • büyükşehir ve bağlı kuruluşlarının, herhangi bir faiz uygulanmaksızın, birbirlerinin nakit ihtiyacını karşılamasına onay vermek

görev ve yetkilerine sahiptir.

Büyükşehir Belediye Meclisi

Büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediyesinin karar organı olarak belirlenmiş olup, 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun hükümlerine göre oluşturulmaktadır. Kanuna göre büyükşehir belediye meclisi; büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir sınırları içindeki belediyelerin belediye başkanları ve bu belediyelerin meclis üye tam sayısının beşte biri kadar üyeden oluşmaktadır. Beşte bir oranının hesaplanmasında küsuratlar dikkate alınmamaktadır.

Tablo 1: Büyükşehir Belediye Meclisi Üyelerinin Belirlenmesi[2]

Son Nüfus Sayımında Belde Nüfusu İlçe Belediye Meclis Üyesi Sayısı Büyükşehir Belediye Meclisine Katılacak Üye Sayısı[3]
10.000’e kadar 9 1+1
10.001’den 20.000’e kadar 11 2+1
20.001’den 50.000’e kadar 15 3+1
50.001’den 100.000’e kadar 25 5+1
100.001’den 250.000 ‘e kadar 31 6+1
250.001’den 500.000’e kadar 37 7+1
500.001’den 1.000.000’e kadar 45 9+1
1.000.000’den fazla 55 11+1

5216 sayılı Kanunda büyükşehir belediye başkanının aksine büyükşehir belediye meclisinin görev ve yetkilerine ilişkin topluca bir düzenleme bulunmadığı görülmektedir. Bununla birlikte büyükşehir belediye meclisinin görev ve yetkilerine ilişkin hususlar 5216 sayılı Kanun ve 5393 sayılı Kanun ile düzenlenmiştir.

5216 sayılı Kanun kapsamında büyükşehir belediye meclisinin yetkileri temel hatlarıyla;

  • ilçe belediye meclislerinin imara ilişkin kararlarını nazım imar planına uygunluğu bakımından denetleyerek aynen veya değiştirerek kabul etmek,
  • ihtisas komisyonu kurmak ve ihtisas komisyonlarının görev alanına giren konuları karara bağlamak,
  • 11 üyesi bulunan encümenin beş üyesini atamak,
  • Büyükşehir belediye bütçesi ile ilçe belediyelerinin bütçelerini yatırım ve hizmetler arasında bütünlük sağlayacak biçimde aynen veya değiştirerek kabul etmek,
  • Hizmetlerin yerine getirilmesinde uyum ve koordinasyon sağlanmasına ilişkin yönlendirici ve düzenleyici karar almak,
  • Meydan, park, bulvar, cadde, kültürel yapılar ile spor tesislerinin belediyeler arasında dağılımına ilişkin esasları belirlemek,
  • İlçe belediyelerinin sorumluluk alanına giren hizmetlerin, bedeli ilgili belediyeden karşılanmak üzere büyükşehir belediyesi tarafından yerine getirilmesine yönelik karar almak,
  • Büyükşehir belediye teşkilatı içinde birim kurulması, kaldırılması veya birleştirilmesine yönelik karar almak
  • yapılacak yatırımların büyükşehir belediyesi ve bağlı kuruluşlarından bazılarını ilgilendirdiği durumlarda söz konusu yatırımı ilgili kuruluşlardan birinin yapması yönünde karar almak,

olarak sıralanabilmektedir.

5393 sayılı Kanunda ise doğrudan büyükşehir belediye meclisine atıfla;

  • sınırlar dahilindeki belediyelerin birleşme ve katılmalarına yönelik karar almak,
  • norm kadroların belirlenmesine yönelik karar almak,
  • mal ve hizmet alımlarında gelecek yıllara yaygın yüklenmeye girişilmesine izin vermek,
  • Kanunda belirlenmiş sınırlar dahilinde borçlanma kararı vermek

büyükşehir belediye meclisinin görev ve yetkileri arasında sayılmaktadır.

Bununla birlikte 5216 sayılı Kanunun 28’nci maddesine göre Belediye Kanunu ve diğer ilgili Kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümlerinin ilgisine göre büyükşehir ve ilçe belediyeleri hakkında da uygulanacağı ifade edilmektedir. 5393 sayılı Kanunun belediye meclisinin görev ve yetkilerini düzenleyen diğer maddelerine göre kesin hesabı kabul etmek, şartlı bağışları kabul etmek, belediyeye ait işletmelerin özelleştirilmesine karar vermek, hazırlanan yönetmelikleri kabul etmek, faaliyet raporunu değerlendirme, denetim komisyonu, soru, genel görüşme ve gensoru yöntemleriyle bilgi edinme ve denetim yetkisini kullanmak da büyükşehir belediye meclisinin yetki ve görevleri arasında sayılmaktadır.

Büyükşehir Belediye Encümeni

Büyükşehir belediye encümeni, 5216 sayılı Kanuna göre belediye başkanının ya da görevlendireceği kişinin başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için, gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşmaktadır.[4]

Sonuç

Gerek son yıllarda sayılarının hızla artması ve idaresi altında bulunan alanın büyüklüğü gerekse büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde yaşayan nüfusun yoğunluğu büyükşehir belediyelerinin önemini artırmaktadır. Büyükşehir belediyelerinin yukarıda sayılan görev ve yetkileri de göz önünde bulundurulduğunda, kent yaşamına yönelik ihtiyaçların karşılanmasında ne denli önemli bir yere sahip oldukları da görülmektedir.

Büyükşehir belediyeleri, organları tarafından alınan kararlar doğrultusunda kendilerine verilen söz konusu görevleri yerine getirmekte, yetkilerini kullanmaktadır. Söz konusu görevlerin yerine getirilmesi ve yetkilerin kullanılmasında, dolayısıyla belediye hizmetlerinin zamanında ve etkin olarak sunulması ile ‘zamana ayak uydurması’ hususlarında organların birbiriyle uyumlu çalışması önem arz etmektedir.

Ülkemizde uygulanan mahalli idareler seçim sistemi ile büyükşehir belediye meclisinin oluşturulma biçimi göz önüne alındığında büyükşehir belediye başkanı ile büyükşehir belediye meclisinin farklı siyasi partilerin gösterdiği adaylardan seçilmesi mümkündür.  Örneğin büyükşehir belediye başkanlığı seçimini büyükşehir belediye meclisine ilçelerden gelen temsilcilerin ağırlıkta olduğu siyasi parti dışındaki bir aday kazanabilmektedir. Bu durumda birbirlerinin kararları üzerinde etkili olabilen, büyükşehir belediyesinin yönetimi ve politika alanına ilişkin önemli kararlar alma yetkisine sahip iki organın birbiriyle uyumu, denge ve denetleme mekanizmalarının kullanımı gibi hususlar önem kazanmaktadır.

 

Y. Emre Güvenç
A.Ü SBE Yönetim Bilimleri Bölümü Tezli YL Öğrencisi
y.e.guvenc@gmail.com


[1] Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (2018). 29.05.2019 tarihinde Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) Web sitesi: www.tuik.gov.tr adresinden alınmıştır.

[2] 18.1.1984 tarih ve 2972 sayılı “Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun” (18.01.1984 tarih ve 18285 sayılı Resmi Gazete).

[3] “+1” ifadesi büyükşehir belediyesi meclisinde yer alacak ilçe belediye başkanlarını temsil etmektedir.

[4] Çalışmanın konusu ağırlıkla büyükşehir belediye başkanı ve büyükşehir belediye meclisi olduğundan büyükşehir belediye encümenine ilişkin kısım tanım düzeyinde sınırlandırılmıştır.

Devamını Oku
Reklam
Yorum Yapmak İçin Tıklayın

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Copyright © 2022 Orbis Medya Bilgi ve İletişim Teknolojileri Ltd. Şti. Her hakkı saklıdır. Web sitemizdeki haber, makale ve içeriklerin her hakkı saklıdır. İçeriklerimizin izinsiz kullanımı halinde yasal işlem başlatılacaktır.