Demokrasi Tarihimizde “ Milli Kalkınma Partisi ”

“Benim yaptığım şimdilik sadece bir istimzaç, bir yoklama, bir iskandildir… Bu parti başka milletlerinkinden adapte edilmiş prensipler taşımayacaktır. Hükümeti devirmek, iktidar mevkiine geçmek hırsıyla kurulmak istenen bir teşekkül de değildir. Biz bugünkü devletçilik ile bir nevi mukabil muvazene temin edecek olan liberalizmin memlekette gelişmesini sağlayacağız.” (1) 1945 yılının Temmuz ayında, Milli Kalkınma Partisi’nin (MKP) kurucusu Nuri Demirağ (2) kurulacak olan bu partinin hangi amaçla yola çıktığını bu şekilde ifade etmiştir. Kuruluş müsaadesinin alınmasının ardından Parti, 27 Ekim 1945’te törenle açılmıştır (3).

Milli Kalkınma Partisi’nin demokrasi tarihimizde önemli bir yere sahip olduğu, lakin bu önemin üzerinde fazla durulmadığı görülmektedir. Bu önemin birinci boyutu, MKP’nin, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyimlerinin ardından çok partili siyasi yaşama geçme amacıyla atılan bu adımlardan üçüncü ciddi merhale olmasıdır. İkinci boyutu ise, bu partinin İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Cumhuriyet Halk Partisi karşısında kurulan ilk muhalefet partisi olmasıdır. Partinin her ne kadar siyasi sahadaki başarısı mevcut olmasa da, bu durum Türkiye’de çok partili siyasi yaşama geçilmesi noktasında böylesi bir adımın mevcudiyetinin yok sayılması ya da göz ardı edilmesi neticesini doğurmamalıdır. Zira dönemin şartları çerçevesinde böylesi bir girişimin varlığı ve fakat başarısızlığı, 1946 ve sonrasında yaşanan gelişmelerin anlamlandırılması bağlamında önemli ipuçları sunmaktadır.

İfade edildiği üzere, MKP’nin ülkede demokratikleşmenin gerçekleşmesi konusunda ağırlığının ve rolünün oldukça az ve zayıf olduğu (4) düşünülse de biz bu görüşe katılmamaktayız. Zira “bu parti herhangi bir seçim başarısı elde edememesine ve hatta seçimlere katılamamasına rağmen sembolik olarak oldukça önemlidir. Tek parti yönetiminin kendi dışında muhalif bir partiye izin verip vermeyeceği hususunu netleştirmiş ve hatta tek parti yönetiminin ve bizzat İsmet Paşa’nın eleştiri oklarını yönelttiği bir paratoner işlevi görmüştür.” (5) Bu durum partinin başarısız olmasına neden olan faktörlerin başında gelmektedir. Bunun yanında, kurucularının milletvekili olmayışları, memleket çapında bir şöhrete sahip olmamaları ve basın kamuoyunda yeterli desteğin bulanamaması da bu başarısızlığa neden olan diğer faktörlerdir (6).

Demokrasi tarihimize, elbette ki dönemin şartlarını göz ardı etmeden bakmak gerekmektedir. Ancak bu bakış, -maalesef- çoğu kez dönemin söylemlerinin de doğrudan kabul edilmesine sebebiyet verebilmektedir. Bu durumun dikkat çeken örneklerinden birinin Milli Kalkınma Partisi olduğu kanaatindeyiz. Zira hem çoğu kez ele alınmayan ya da üzerinden geçilen bir konu olmakta hem de ele alındığı/değinildiği zaman, “neden(ler)”ine bakılmaksızın “kuzu partisi” yakıştırması ile anılmaya devam etmektedir.

Samet Zenginoğlu

Uluslararası İlişliler Uzmanı

Yazarın tüm yazıları için tıklayın. Yazara E-Posta atmak için tıklayın.

Dipnotlar

(1)Çağatay Benhür, 1945–1946 Yıllarında Türkiye’de Politik Gelişmelere Genel Bakış, Journal of Qafqaz University, Number: 24, 2008, s. 33.

(2)Milli Kalkınma Partisi’nin kurucusu ve genel başkanı olması haricinde, Nuri Demirağ, sanayi ve havacılık alanlarında da ciddi girişimlerde bulunmuş ve başarılara imza atmış birisidir. Demirağ’ın hayatı ve bütün bu yönlerdeki adımları ve bu adımların neticeleri için bkz: Osman Yalçın, Mühürzade Nuri Bey’in (Demirağ) Hayatı ve Çalışmaları (1886–1957), Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 44, Güz 2009, ss. 743–769.; M. Necmettin Deliorman, Nuri Demirağ’ın Hayat ve Mücadeleleri, Nu. D Matbaası, 1957.; Ziya Şakir, Nuri Demirağ Kimdir?, Kenan Matbaası, 1947; http://www.nuridemirag.com/hakkimizda.asp   (Erişim: 02.06.2012).

(3)“Milli Kalkınma Partisi Dün Törenle Açıldı”, Vatan, 28 Ekim 1945.

(4)Osman Akandere, İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Çok Partili Hayata Geçişte Kurulan İlk Muhalefet Partisi “Milli Kalkınma Partisi”, http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/dergi/sayi1-8/4/12.pdf,  s. 198. (Erişim: 05.06.2012)

(5)Stratejik Düşünce Enstitüsü, Türkiye Çalışmaları Grubu Raporu, http://www.sde.org.tr/userfiles/file/SDE-RAPOR%2027%20MAY%C4%B1s-yeni-t.pdf, s. 5. (Erişim: 07.05.2012)

(6)Akandere, a.g.m., s. 194.