Azgelişmişliğin Dışsal Faktörlerle Açıklanması
Connect with us

3. Dünya

Azgelişmişliğin Dışsal Faktörlerle Açıklanması

Yayınlandı

on

Dünya üzerindeki azgelişmiş ülkeler üzerine ortaya atılan tezlerin büyük bir bölümü, azgelişmişliğin altında içsel faktörlerin yattığı varsayımına dayanmaktadır. Nitekim, daha önceki yazılarımda açıklamaya çalıştığım Montesquieu’nun İklim Teorisi, Azgelişmiş Ülkeler ve Yoksulluk Kısır Döngüsü, Nüfus Artışının Azgelişmişlik Üzerindeki Etkisi ve Thomas Robert Malthus ve Azgelişmişlik ve Düalizm Teorisi azgelişmişliğin içsel faktörlerin bir sonucu olduğu tezini işlemektedirler.

Azgelişmişliğin içsel faktörlerin bir sonucu olduğu tezi, birçok bilim insanı tarafından eleştiri konusu yapılmaktadır. Örneğin, Prof. Dr. İbrahim Canbolat, Gelişmekte Olan Ülkeler adlı eserinde, haklı olarak şu soruyu soruyor: “Acaba böylelikle zengin ve yoksul uluslar arasındaki gelişmişlik farkına bir başarı/başarısızlık farkı olarak haklılık ve meşruluk mu kazandırılmak isteniyor? Tıpkı Viktorya dönemi Avrupasında antropoloji  ve tıp alanındaki ırk çalışmalarının Avrupa dışı toplulukları genetik olarak ‘geri kalmaya mahkum’ gösterdikleri gibi.

Prof. İbrahim Canbolat‘ın sorduğu soru oldukça anlamlı ve düşündürücü. Acaba, azgelişmişliği içsel faktörlerle açıklayarak gelişmiş ülkeler kendilerini meşru mu göstermek istiyorlar? Gerçekten de azgelişmişliğin altında içsel faktörler mi yatmaktadır? Bu sorunların cevabını azgelişmişliği içsel değil, daha çok dışsal faktörlerle açıklamaya çalışan teorileri de ortaya koyarak verebiliriz.

Yapısal Bağımlılık Teorisi:

Dışsal faktörlerle azgelişmişliği açıklamaya çalışan en önemli teorilerden birisi, şüphesiz Yapısal Bağımlılık Teorisidir.

Prof. Johan Galtung‘un ortaya koyduğu merkez (gelişmiş ülkeler) ve çevre (azgelişmiş ülkeler) ülkeleri arasındaki ilişkilerden yola çıkan bu teori çok kısa olarak şu şekilde açıklanabilir:  Dünya üzerinde merkez ve çevre olmak üzere iki tür devlet vardır. Merkezde bulunan gelişmiş devletler, çevrede bulunan gelişmekte olan devletleri emperyal amaçları çerçevesinde kullanmakta; siyasal, ekonomik ve kültürel olarak kendine bağımlı kılmakta ve böylelikle bu devletlerin gelişmelerine fırsat tanımamaktadır.

Baskın Ekonomi Teorisi:

Dış ticaret teorilerinin birçoğu da azgelişmişliği açıklarken dışsal faktörlere dikkat çekmektedir. Örneğin Baskın Ekonomi Teorisi, gelişmiş ülkelerin gelişmemiş ülkeler üzerindeki baskın durumlarından yola çıkarak oluşacak ticari ilişkiler sonrasında gelişmemiş ya da gelişmekte olan ülkelerin bağımsız politikalar izleyemeyeceğini ve neticede gelişmiş ülkeler karşısında ciddi kazançlar edinemeyeceğini öne sürmektedir.

Rekabet edebilirliğin uluslararası pazarda hemen herşey demek olduğu 21. yüzyılda, gelişmekte olan ülkeler rekabet edememekte ve ticari ilişkiler sonrasında istenilen kazançları sağlayamamaktadırlar. Şüphesiz bu da, gelişmenin önündeki en önemli engellerden bir tanesi olmaktadır.

Sonuç olarak azgelişmişliği açıklayabileceğimiz faktörleri içsel ve dışsal olarak ayırt etmektense, içsel ve dışsal faktörlerin her birisini ortaya koymak ve böylece daha açıklayıcı bir saptama yapmanın daha doğru olduğunu düşünüyorum. Azgelişmişliği açıklamaya yönelik ele aldığım bütün teorilerin kendi içlerinde ciddi bir tutarlılığı var, fakat öncesinde de belirtmiş olduğum gibi hiçbirisi tek başına yeteri kadar açıklayıcı olamamakta. Gerçekçi bir saptma yapmak ve azgelişmişliğin sebeplerini ortaya koymak için hemen hemen tüm bu teorilerden yararlanmak bir gereklilik.

1988'de Adana'da doğdu. Uludağ Üniversitesi'nde Uluslararası İlişkiler, Anadolu Üniversitesi'nde Medya ve İletişim öğrenimi gördü. 2011'de Olay TV'de dış haber editörü olarak gazeteciliğe başladı. 2014'te Al Jazeera Turk'e katıldı. Blog, makale ve haber dallarında 6 ödülü bulunuyor. Politik Akademi'nin genel koordinatörlüğünü üstleniyor.

Devamını Oku
Reklam
Yorum Yapmak İçin Tıklayın

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Copyright © 2022 Orbis Medya Bilgi ve İletişim Teknolojileri Ltd. Şti. Her hakkı saklıdır. Web sitemizdeki haber, makale ve içeriklerin her hakkı saklıdır. İçeriklerimizin izinsiz kullanımı halinde yasal işlem başlatılacaktır.